Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Poezja. Pokaż wszystkie posty
Pokazywanie postów oznaczonych etykietą Poezja. Pokaż wszystkie posty

poniedziałek, 13 sierpnia 2012

"Anke van Tharaw" - "Anusia z Tarowa" - tekst i tłumaczenia

"Anke van Tharaw"
"Anke van Tharaw"
Sambijski dialekt języka dolnopruskiego

Anke van Tharaw öß, de my geföllt,
Se öß mihn Lewen, mihn Goet on mihn Gölt.

Anke van Tharaw heft wedder eer Hart
Op my geröchtet ön Löw’ on ön Schmart.

Anke van Tharaw mihn Rihkdom, mihn Goet,
Du mihne Seele, mihn Fleesch on mihn Bloet.

Quöm’ allet Wedder glihk ön ons tho schlahn,
Wy syn gesönnt by een anger tho stahn.

Kranckheit, Verfälgung, Bedröfnös on Pihn,
Sal vnsrer Löve Vernöttinge syn.

Recht as een Palmen-Bohm äver söck stöcht,
Je mehr en Hagel on Regen anföcht.

So wardt de Löw’ ön onß mächtich on groht,
Dörch Kryhtz, dörch Lyden, dörch allerley Noht.

Wördest du glihk een mahl van my getrennt,
Leewdest dar, wor öm dee Sönne kuhm kennt;

Eck wöll dy fälgen dörch Wöler, dörch Mär,
Dörch Yhß, dörch Ihsen, dörch fihndlöcket Hähr.

Anke van Tharaw, mihn Licht, mihne Sönn,
Mihn Leven schluht öck ön dihnet henönn.

Wat öck geböde, wart van dy gedahn,
Wat öck verböde, dat lätstu my stahn.

Wat heft de Löve däch ver een Bestand,
Wor nich een Hart öß, een Mund, eene Hand?

Wor öm söck hartaget, kabbelt on schleyht,
On glihk den Hungen on Katten begeyht.

Anke van Tharaw dat war wy nich dohn,
Du böst mihn Dühfkë myn Schahpkë mihn Hohn.

Wat öck begehre, begehrest du ohck,
Eck laht den Rack dy, du lätst my de Brohk.

Dit öß dat, Anke, du söteste Ruh’
Een Lihf on Seele wart uht öck on Du.

Dit mahckt dat Lewen tom Hämmlischen Rihk,
Dörch Zancken wart et der Hellen gelihk.


Ännchen von Tharau ist’s, die mir gefällt,
Sie ist mein Leben, mein Gut und mein Geld.

"Ännchen von Tharau"
Tłumaczenie na język wysokoniemiecki. 

Ännchen von Tharau hat wieder ihr Herz
Auf mich gerichtet in Lieb und in Schmerz.

Ännchen von Tharau, mein Reichthum, mein Gut,
Du meine Seele, mein Fleisch und mein Blut!

Käm alles Wetter gleich auf uns zu schlahn,
Wir sind gesinnet bei einander zu stahn.

Krankheit, Verfolgung, Betrübnis und Pein
Soll unsrer Liebe Verknotigung sein.

Recht als ein Palmenbaum über sich steigt,
Je mehr ihn Hagel und Regen anficht;

So wird die Lieb’ in uns mächtig und groß
Durch Kreuz, durch Leiden, durch allerlei Noth.

Würdest du gleich einmal von mir getrennt,
Lebtest, da wo man die Sonne kaum kennt;

Ich will dir folgen durch Wälder, durch Meer,
Durch Eis, durch Kerker, durch feindliches Heer.

Ännchen von Tharau, mein Licht, meine Sonn,
Mein Leben schließ’ ich um deines herum.

Was ich gebiete, wird von dir getan,
Was ich verbiete, das lässt du mir stahn.

Was hat die Liebe doch für ein Bestand,
Wo nicht ein Herz ist, ein Mund, eine Hand?

Wo man sich peiniget, zanket und schlägt,
Und gleich den Hunden und Katzen begeht.

Ännchen von Tharau, das wolln wir nicht tun;
Du bist mein Täubchen, mein Schäfchen, mein Huhn.

Was ich begehre, begehrst du auch,
Ich lass den Rock dir, du lässt mir den Brauch.

Dies ist dem Ännchen die süßeste Ruh’,
Ein Leib und Seele wird aus Ich und Du.

Dies macht das Leben zum himmlischen Reich,
Durch Zanken wird es der Hölle gleich.


"Anusia z Tharau"
W przekładzie Roberta Stillera

Anusię z Tharau miłując i ceniąc
Mam ją za życie swe, dobro i pieniądz.

Anusia z Tharau zwróciła znów serce
Do mnie w miłości i w słodkiej rozterce.

Anusiu z Tharau, tyś skarbów niemało,
Tyś moja dusza, krew moja i ciało.

Choć różne burze przybędą nas chłostać.
My potrafimy przy sobie pozostać.

Choroba, smutek i prześladowanie
Węzłem dla naszej miłości się stanie.

Jako palmowe odgina się drzewo,
Im bardziej grad je pochylił z ulewą,

Tak miłość mocy nabiera i treści
Przez krzyż, udrękę i wszelkie boleści.

Jeśli rozdzieli nas jakaś potęga
I będziesz żyła, gdzie słońce nie sięga,

Pójdę za tobą przez morza i śniegi,
Las i żelazo, i wraże szeregi.

Anusiu z Tharau, słoneczko me złote,
Życie swe wokół twojego oplotę.

"Anusia z Tharau"
W przekładzie Jerzego Litwiniuka

Anusię z Tharau miłuję z ochotą:
Toć jest życie moje, i srebro, i złoto.

Anusia z Tharau na nowo swe serce
Obróciła do mnie w miłosnej rozterce.

Anusiu z Tharau, tyś skarb i ostoja,
Dusza ma i ciało, takoż i krew moja.

Jaka by nawałność nie zeszła nas chłostać,
Myśmy zamyślili ze sobą pozostać.

Chorość, utrapienie, żałość i niestatek
Krzepcej naszą miłość zwiążą niż dostatek.

Jako pień palmowy tym wyroście snadnie,
Ilekroć nań więcej gradów i dżdżu spadnie,

Tak i w nas wyrosło miłowanie wielkie
Poprzez krzyż i boleść, przez niedole wszelkie.

Choćby nas dziesiątą rozdzielono miedzą,
Byś mieszkała, kędy o słońcu nie wiedzą,

Za tobą podążę przez leśne ostępy,
Morza, lód, żelaza i wraże zastępy.

Anusiu z Tharau, słońce me i światło,
Życie moje z twoim na wieki się splotło.

"Anusia z Tharau"
W przekładzie Andrzeja Kopackiego

Anusia z Tharau, ócz moich podnieta,
Żywot mój, dobro i moja moneta.

Anusia z Tahrau znów mi w sercu rada,
Czy sercem miłość, czy też boleść włada.

Anusia z Tharau, trzos mój i ostoja,
Tyś moja dusza, ciało i krew moja.

A żaden wicher nas srogi nie złamie,
Bo stać będziemy przy ramieniu ramię.

Niemoc i gwałty, i bóle, i smętek
Niechaj nas krzepią w tej miłości świętej.

A jako palma tym bujniej dojrzeje,
Im mocniej grad nią i słota zachwieje:

Tak silną miłość w nas będzie i wielką
Przez krzyż, cierpienie i niedolę wszelką.

Gdybyśmy kiedyś się rozstać musieli,
A ty byś żyła, kędy mrok się ścieli:

Pójdę za tobą przez lasy i ogień,
Kędy lód, morze, kędy wojska wrogie.

Anusiu z Tharau, promyku mój rączy,
Niechaj się żywot mój z twoim połączy.

"Anke van Tharaw" - "Anusia z Tarowa" - historia sławnej pieśni ludowej



"Anke van Tharaw"
(autor zdj. Eberhard Petzhold)
"Anke van Tharaw" autorstwa Simona Dacha jest jedną z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych niemieckich pieśni ludowych, po dziś dzień popularną i często wykonywaną przez niemieckich muzyków ludowych. Utwór napisany pierwotnie w 1636 (opublikowany oficjalnie w 1642 roku) należny do swoistej awangardy poematów napisanych na pruskiej ziemi i jest bezsprzecznie pierwszym który zdobył szeroki rozgłos nie tylko w Prusach lecz z czasem i poza nimi. Sukces poematu jest ściśle związany z osobą autora którym był wybitny poeta i wykładowca poezji na uniwersytecie Albertyna w Królewcu, Simon Dach. Cechą charakterystyczną 17-zwrotkowego utworu jest to, iż jest napisany w dialekcie dolnopruskim języka dolnoniemieckiego, dialekcie który de facto wyparł język pruski jednakże na przestrzeni wieków wchłonął wiele bałtycyzmów pochodzenia pruskiego. Poemat ma tym samym wartość dwojaką dla spuścizny ziemi pruskiej, po pierwsze, jak już wspomniałem, jest jednym z pierwszych utworów literackich ściśle związanych z kulturą i ludnością Prus, ale także wyjątkowym artefaktem językowym obrazującym obecnie już wymarły dialekt wytworzony przez multietniczną ludność ziemi pruskiej tak jak wyglądał w pierwszej połowie XVII wieku.

Utwór Dacha jest swoistą pieśnią miłosną napisaną z perspektywy narzeczonego opiewającego w piękny sposób uczucie które żywi do swej ukochanej, uczucie które mimo wszelkich kolei losu pozostanie szczere i niezłomne. Głównymi postaciami pieśni jest para młoda, tytułowa "Anusia z Tarowa" czyli Anna Neander, córka pastora Martina Neandera z Tarowa (Tharau, ros. Władimirowo) i pastor Johannes Portatius z Laukiszek (Laukischken,  ros. Saranskoje). 

Kim była "Anusia z Tarowa"?


Fontanna-pomnik poświęcona "Anusi z Tarowa" i Simonowi Dachowi, Plac Tetralny, Memel (lit. Kłajpeda)
Anna Neander czyli tytułowa "Anusia z Tarowa" urodziła się w 1615 roku w Tarowie jako córka pastora Martina Neandera. W 1629 roku w wyniku śmierci obojga rodziców 14-sto letnia Anna zostaje sierotą przez co zostaje skierowana na wychowanie pod skrzydła nowego opiekuna brata swej matki, browarnika Caspara Stolzenberga mieszkającego natenczas w stolicy Prus Książęcych, sambijskim Królewcu. Caspar Stolzenberg cenił sobie znajomość z postaciami ze sfer naukowych i kulturalnych stąd jego dom był miejscem spotkań wielu wybitnych mieszkańców Królewca, częstym gościem bywał tam także Simon Dach który szybko staje się przyjacielem Anny. Wedle opinii niektórych badaczy zajmujących się tematyką życia i twórczości Simona Dacha uczucie które żywił do swej przyjaciółki nie kończyło się tylko na przyjaźni i w rzeczywistości młody poeta skrycie się w niej kochał. W 1636 roku Anna opuszcza dom swego wuja i wychodzi za mąż za pastora Johannesa Portatiusa z Laukiszek. Młode małżeństwo osiedla się pierw w Trempen (ros. Nowostrojewo) a następnie przenosi do rodzinnej miejscowości Johannesa -  Laukiszek.

Ślub Anny, drogiej przyjaciółki Simona zostaje uczczony przez poetę poematem na cześć jej miłości z Johannesem. Dach najpewniej nawet przez chwilę nie sądził, iż dzięki jego poematowi, imię Anny zostanie unieśmiertelnione na wieki. Małżeństwo Anny trwa 10 lat, w 1646 roku Johannes umiera, niedługo potem Anna wychodzi za mąż za kolejnego pastora, Christopha Grube. Los okazuje się dla Anny raz jeszcze nieprzychylny ponieważ po sześciu latach nowy małżonek umiera. Po śmierci Christopha, Anna wychodzi za mąż po raz trzeci stając się żoną pastora Alberta Beilsteina. Wraz ze śmiercią Alberta Anna opuszcza Laukiszki i przenosi się do swego najstarszego syna, owocu jej pierwszego małżeństwa - Fredericka Paratiusa będącego pastorem w Wystruci (Insterburg, ros. Czerniachowsk) gdzie umiera 28 września 1689 roku, tam też zostaje pochowana. Los jak widzimy nie oszczędzał Anny, śmierć zabierała jej tych których kochała, od rodziców, przez małżonków po drogiego przyjaciela jakim był Simon, zmarły w 1649 roku na gruźlicę. Jednakże, mimo smutków i nieszczęść w jakie jej życie było niestety obfite jej imię zostało zapamiętane na wieki, a pamięć o Annie Neander zostało uczczona nie tylko poprzez poemat Simona Dacha, lecz także dzięki parkowi jej imienia w Wystruci, jak i fontannie-pomnikowi poświęconej Simonowi Dahchowi zwieńczonej posągiem sławnej "Annusi z Tarowa" stojącej na Placu Teatralnym w Memlu (lit. Kłajpeda)

 Fontanna-pomnik poświęcona "Anusi z Tarowa" i Simonowi Dachowi, Plac Tetralny, Memel (lit. Kłajpeda) obecnie. (autor zdj. Michael Wehlus) 
Od poematu do pieśni,  “Anke van Tharaw” zyskuje na popularności


Melodia i tekst pieśni
"Anusia z Tarowa" choć pierwotnie powstała jako poemat zapamiętana została jako pieśń ludowa co zawdzięcza przyjacielowi Simona Dacha - kompozytorowi Heinrichowi Albertowi który w 1642 roku ułożył melodię do słów Dacha. Właściwa popularność i rozpoznawalność pieśni przychodzi jednakże dopiero ponad 100 lat później za sprawką morąskiego pastora, filozofa i pisarza Johanna Gottfrieda Herdera który w 1778 roku przekłada pieśń na szerzej rozumiany w Królestwie Prus język wysokoniemiecki i publikuje w swej antologii pieśni ludowych pod tytułem "Ännchen von Tharau". W 1806 roku Achim von Arnim  i Clemens Brentano umieszczają skróconą o siedem zwrotek wersję pieśni w swej antologii “Des Knaben Wunderhorn", do tej wersji Friedrich Silcher komponuje melodię przykładając się do jej ogólnonarodowej popularności. Wraz z nadejściem XX wieku popularność "Anusi z Tarowa" nie słabnie i tak w 1933 roku Kompozytor Heinrich Strecker wystawia we Wrocławiu operetkę bazującą na życiu Anny Neander a rok 1954 staje się datą premiery filmu w reżyserii Wolfganga Schleifa pod tym samym tytułem.

Tekst powstał w oparciu o poniższe źródła :

Niemiecka wiki : http://de.wikipedia.org/wiki/Ännchen_von_Tharau
Biblioteka Elbląska : http://historia.bibliotekaelblaska.pl/slownik/3820
Baltic Sea Library : http://www.balticsealibrary.info/index.php?option=com_flexicontent&view=items&cid=69%3Agerman&id=170%3Aanke-van-tharaw-annchen-von-tharau&tab=polish&Itemid=116



poniedziałek, 11 czerwca 2012

"Pieśni o kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior" - hymnu odsłon kilka

Post ów jest niejako muzycznym epilogiem ostatniego artykułu w którym przedstawiłem hymn, jego autorów jak i historię, nie prezentując jednakże żadnej z jego aranżacji. Dzisiejszy post ma ów brak nadrobić, stąd przedstawiam poniżej kilka wybranych przez mnie aranżacji "Pieśni o kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior", miłego słuchania! :

Prezentację zacznę od dwóch mym zdaniem najpiękniejszych aranżacji :



Aranżacja w wykonaniu grupy Alsdorf Broicher Siedlung :


Hymn Prus w wykonaniu uczestników "Kleinen Ostpreußentreffens" (Spotkania Wschodniopruskiego) w Wuppertalu.


W wykonaniu sławnego niemieckiego barda Heinza Georga Kramma znanego szerzej jako Heino :


Hymn zaśpiewany przy akompaniamencie harmonii :


A oto i aranżacja na harmonikę ustną :



W wykonaniu zespołu z Królewca : Ostpreussenlied (zespół z Królewca)

Wersja wykonana na klawiaturze midi : wersja midi

Nuty :

Nuty dla tych którym nie obce są instrumenty muzyczne :

W zapisie gitarowym :

4/4 ||: F F Am Dm | Gm Gm C C | Dm Dm Bb Gm | F F F F ||
|| Dm Am F C | Dm Dm Am Am | F Dm Gm C | F F F F :||



wtorek, 5 czerwca 2012

"Pieśni o kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior" - Hymn Prus Wschodnich

Pieśń "O kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior" zwana "Pieśnią Prus Wschodnich" jest drugim po szalenie popularnym poemacie Johanny Ambrosius hymnem pruskiej ziemi. Powstała w 1933 roku pieśń szybko podbiła serca mieszkańców Prus stając się szybko oficjalnym hymnem prowincji. 

Herbert Brust
* 17.04.1900 - † 26.07.1968
Autorem muzyki do nowego hymnu był królewiecki kompozytor Herbert Brust. Brust, urodził się w 1900 roku w Królewcu. Większość swego dzieciństwa spędził dorastając nad malowniczym stawem Schlossteich, popularnym miejscem rekreacyjnym położonym w północnej części miasta. Najpewniej to właśnie piękno "Zamkowego Stawu" i jego przyległości skusiło w 1901 roku jego rodziców do zakupu mieszkania w kamienicy przy Magisterstraße. Staw i przyległa mu promenada był mu nie tylko przez lata miejscem zabaw lecz stał się z czasem miejscem w którym prezentował wiele ze swoich utworów. Młody Herbert od najmłodszych lat zdradzał talent muzyczny chwytając się różnych instrumentów by w wieku 14-stu lat zakochać się w muzyce organowej, która to od tamtej pory stała się jego powołaniem. Pierwszym nauczycielem muzyki młodego Herberta był Walter Eschenbach znany pruski kierownik muzyczny i organista w Katedrze św. Wojciecha i Najświętszej Marii Panny w Królewcu. Eschenbach okazał się nie tylko wyśmienitym mentorem lecz także i hojnym promotorem nie szczędzącym pieniędzy na swego ulubionego ucznia.


Schlossteich - "Zamkowy staw" w Królewcu
Brust już w wieku lat 16-stu grywał regularnie jako organista w głównym kościele (Löbenichtsche Kirche) jednej z dzielnic Królewca - Lipniku. W 1919 roku rozpoczął studia w Berlińskiej Akademii Muzycznej będąc między innymi studentem profesora Fischera i Friedricha Ernsta Kocha. W 1922 kończy studia z z tytułem magistra i powraca do rodzinnego Królewca pracując od tej pory jako wolny strzelec i pracownik królewieckiego Ostmark-Radio. Komponował utwory kameralne i pod orkiestrę dętą. Dwa jego najbardziej znane utwory z tego okresu to "die Oratorien Das große Totenspiel" napisane pod tekst Ernsta Wiecherta i „Oratorium der Heimat” którego końcowa część miała zostać podstawą przyszłego hymnu Prus Wschodnich. Ogólnie skomponował 96 utworów z których wiele powstało pod tekst autorów takich jak Erich Hannighofer, Charlotte Wüstendörfer, Walter Scheffler, Agnes Miegel czy Margarete Kudnig. Jego kunszt muzyczny dał mu rozgłos a utwory jego autorstwa były odgrywane nie tylko w jego rodzinnych Prusach ale także i zagranicą.

Hymn Prus prawdę mówiąc nie mógł mieć lepszego kompozytora niźli Brus, był to człowiek nie tylko bardzo utalentowany muzycznie, lecz także kochający miejsce z którego pochodził i którego duchem był przesiąknięty do głębi. Jego słowa : "dym w ojczyźnie jest dla mnie jaśniejszy niźli ogień na obczyźnie" podkreślają tylko jego szczerą miłość i przywiązanie do ojczystej ziemi. Znaczenie tych słów miało dla niego tak dużą wartość, iż polecił umieścić je nad drzwiami swego domu położonego w Kurowie (Neukuhren, ros. Pionierskij) leżącego w północnej części wybrzeża sambijskiego, tuż nad stalowo szarymi wodami Bałtyku. Nazwa jego domu pochodząca z języka dawnych Prusów - Romowe była także swoistym hołdem dla pruskiej ziemi. Romowe było według podań najświętszym miejscem nie tylko dawnych Prusów lecz wszystkich plemion bałtyjskich, sanktuarium poświęconym bogom i zarazem siedzibą głównego kapłana - Kriwe.

Erich Hannighofer
 * 25.02.1908 - † 1945 
Dzięki Ostmark-Radio utwory Brusta częstokroć trafiały w eter zwracając na siebie uwagę mieszkańców Prus, w tym młodego pisarza Ericha Hannighofera który zapoznał się z Burstem za pośrednictwem królewieckiej gazety "Hartungsche Zeitung". Erich dopisał do końcowej części „Oratorium der Heimat” - "Land der dunklen Wälder" cztery zwrotki zawierające w sobie liryczną kwintesencję ducha wschodniopruskiej ziemi, doskonale wpasowując się nimi w rytm i atmosferę utworu Herberta. Dzięki scaleniu dwóch elementów płynących prosto z serca ludzi wielbiących swą ziemię powstał utwór wyjątkowo szczery, napawający serce zarówno swoistą melancholią jak i cichą, subtelną dumą.

Początek 1933 roku przyniósł oficjalną radiową premierę „Pieśni Prus Wschodnich” która natychmiast spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem. Ostmark-Radio zostało dosłownie zalane pełnymi entuzjazmu listami, uczniowie domagali się by "Land der dunklen Wälder" został uznany za oficjalny hymn szkolny a królewieccy studenci dzierżący lutnie i gitary śpiewający "Pieśń" stali się pospolitym widokiem na ulicach Królewca. Młodzieżowe kółka muzyczne i śpiewackie jak Prusy długie i szerokie umieszczały "Pieśń" w swym repertuarze przyczyniając się tym samym do jej popularyzacji pośród wschodniopruskiej ludności.


Oryginalny rękopis "Pieśni o kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior"
Wojna położyła kres jego kreatywności w okresie jego najbardziej produktywnych artystycznie lat. Wiosną 1941 roku Herbert tak jak i wielu innych artystów z jego pokolenia takich jak jego kolega Erich  Hannighofer został powołany do Wehrmachtu gdzie służył pośród swych wschodniopruskich pobratymców na froncie wschodnim. Wojna odebrała mu w 1945 roku i kolegę który zginął w sowieckiej niewoli i ojczyznę którą tak wielbił. Zmuszony do pozostawienia swej rodzinnej ziemi osiedlił się w Schiffdorf nieopodal Bremerhaven gdzie pracował do swej śmierci w 1968 roku jako organista i nauczyciel muzyki dyrygując szkolną orkiestrą i chórem. Zachodnioniemieckie radia nie zapomniały o dorobku zacnego kompozytora i częstokroć wracały do jego utworów inicjując w tym kilka koncertów skupionych tylko na prezentacji jego dorobku.

"Pieśń o kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior" jest obecnie utworem mało znanym mieszkańcom współczesnych ziem pruskich i wymaga tym samym należytej popularyzacji przez wzgląd nie tylko na jej piękno ale i szczególne znaczenie regionalne. "Pieśń..." jest albowiem jedną z niewielu znaczących kompozycji muzycznych poświęconych pruskiej ziemi, i jedyną wraz z utworem Johanny Ambrosius o historycznym statucie hymnu regionalnego. 


"Pieśń Prus Wschodnich" - "Pieśń o kraju ciemnych lasów i przezroczystych jezior"


1.
O kraju ciemnych lasów
i przezroczystych jezior,
nad szerokim polem
lśnią Plejady.

2.
Silni chłopi kroczą
za koniem i pługiem.
A na niebie bojaźliwie
ptaszek już wiruje.

3.
Morze kontynuuje śpiew
szczęścia.
Łoś zasłuchał się
w wieczność.

4.
Nad bagnami, nad zatoką
wschodzi świt.
Tak zaczyna się dzień,
czystym światłem, tak.


„Ostpreußenlied” - " Land der dunklen Wälder und kristallnen Seen"

1.
Land der dunklen Wälder
und kristall'nen Seen,
über deine Felder
lichte Wunder geh'n.

2.
Starke Bauern schreiten
hinter Ross und Pflug.
Über Ackerbreiten
zieht der Vogelflug.

3.
Und die Meere rauschen
den Choral der Zeit.
Elche steh'n und lauschen
in die Ewigkeit.

4.
Tag hat angefangen
hinter Haff und Moor.
Licht ist aufgegangen,
steigt im Ost empor.


Tekst powstał w oparciu o niemiecką i rosyjską wiki a także o biografię Herberta Brusta pochodzącą z poniższej strony :

http://www.ostdeutsche-biographie.de/brushe00.htm

środa, 29 lutego 2012

Johanna Ambrosius - „Moja rodzinna ziemia” - pierwszy hymn Prus Wschodnich

Jezioro Mamry (Mauersee) 

Pierwszym hymnem Prus Wschodnich był powstały w 1884r. utwór Johanny Ambrosius zatytułowany „Mein Heimatland” - „Moja rodzinna ziemia” (znany także pod tytułem „Sie sagen all, du bist nicht schön” („Wszyscy to mówią, że nie jesteś piękna”). Opublikowany w pierwszym wydaniu wierszy poetki „Mein Heimatland” szybko zdobył popularność i został okrzyknięty "hymnem" wschodniopruskiej ziemi. Piękny ów hymn doskonale oddaje zarówno specyfikę jak i ducha Pruskiej ziemi, pełnej skrytego, subtelnego i skromnego piękna. Któż inny mógłby napisać lepszy hymn niźli poetka związana zarówno duszą jak i sercem z ziemią którą uprawiała własnymi rękoma i wielbiła ponad wszystko na świecie.

 „Moja rodzinna ziemia”

„Wszyscy to mówią, że nie jesteś piękna”

1.
Wszyscy mi mówią, że nie jesteś piękna, moja rodzinna ziemio,
nie masz wysokich, dumnych gór, nie strojnaś w winnic zieleń
W twoich przestworzach orzeł nie szybuje, palma nie składa pokłonów,
ale pradawnych czasów łza lśni czysto u twoich brzegów.

2.
I choć dla swego króla nie masz rud, purpur ni diamentów,
twoje serce najwierniej bije dla ojczyzny świętej.
Do boju dajesz rumaka, tony złota wartego i więcej,
i mężów silnych, o dłoniach krzepkich i do miecza chętnych.

3.
A kiedy marząc tak idę pośród jodeł mrocznych,
a górą dęby mocarne przepych roztaczają królewski,
I gdy na plażach Niemna słowików śpiew rozbrzmiewa
a nad dalekim piaskiem wydm sunie biała mewa,

4.
Wtedy nachodzi mnie radość niewypowiedziana,
Z piersi wyrywa się pieśń, wesoło strony trącam.
I chociaż nie masz dumnych gór i szata twoja skromna,
Moja rodzinna wschodniopruska ziemio, jakżeś ty piękna!


Autorka  na swym polu

„Mein Heimatland”
 („Sie sagen all, du bist nicht schön”)

1.
Sie sagen all' du bist nicht schön, mein treues Heimatland,
du trägst nicht stolze Bergeshöh'n, nicht rebengrün Gewand;
in deinen Lüften rauscht kein Aar, es grüßt kein Palmenbaum,
doch glänzt der Vorzeit Träne klar an deiner Küste Saum

 2.
Und gibst dem König auch kein Erz, nicht Purpur, Diamant,
klopft in dir doch das treu'ste Herz, fürs heil'ge Vaterland.
zum Kampfe lieferst du das Roß, wohl Tonnen Goldes wert, und Männer,
stark zum Schlachtentroß, die kräft'ge Faust zum Schwert.

 3.
Und wenn ich träumend dann duchgeh', die düstre Tannenpracht,
und hoch diemächt'gen Eichen seh' in königlicher Pracht,
wenn rings erschallt am Memelstrand der Nachtigallen Lied
und ob dem fernen Dünenstrand die weisse Möwe zieht:

 4.
Dann überkommt mich solche Lust, dass ich's nicht sagen kann,
ich sing ein Lied aus voller Brust, schlag froh die Saiten an.
Und trägst Du auch nur schlicht Gewand und keine stolzen Höh'n –
Ostpreussen hoch! Mein Heimatland, wie bist du wunderschön!

środa, 22 lutego 2012

Johanna Ambrosius - Ludowa poetka Prus Wschodnich

Kim była Johanna Ambrosius? informacji na temat tej niegdyś sławnej poetki w języku polskim czy angielskim jest niestety stosunkowo niewiele. Zwano ją "Volksdichterin" - "poetką ludu", co podkreślają jej własne słowa : "ich wollte nichts anderes sein als Landarbeiterin" - w wolnym tłumaczeniu, "nie chcę być nikim więcej niźli rolnikiem". Napisała dziesiątki wierszy (ich liczbę określa się na 250) z których najbardziej znanym poematem  jest „Mein Heimatland”  - „Moja rodzinna ziemia”.
Johanna Ambrosius wywodziła się z pruskiej ziemi, ziemi którą kochała i o której często pisała w swych wierszach. Była kobietą prostą, "z ludu", przywiązaną do ojczystej ziemi, pracy i rodziny. Skromne początki w materii poezji przeobraziły się z czasem w ogólnokrajowy fenomen ściągający na nią zarówno liczne pochwały jak i gromy krytyki zwłaszcza ze strony innych poetów będących oburzonych fenomenem związanym z jej osobą. 

Urodziła się w 1854 r. w wiosce Lengwethen (przemianowanej w 1938 roku na Hohensalzburg, ros. Lunino, obw. Królewiecki) 20 kilometrów na południowy wschód od Tylży (Tilsit) jako druga z czternaściorga rodzeństwa. Już jako dziecko pomagała swej rodzinnie zarówno w obejściu jak i pracach polowych, doświadczenia te miały najpewniej ogromny wpływ na jej przywiązanie do ziemi i szacunek dla ciężkiej, rolniczej pracy. Ojciec Johanny lubił czytać i nakłaniał swe dzieci do sięgania po literaturę jednakże pod jednym warunkiem - pierw musiały wykonać swą pracę na gospodarstwie. W wieku jedenastu lat zakończyła edukację w miejscowej szkole wiejskiej lecz dzięki swojemu nauczycielowi Panu Kernerowi (któremu zadedykowała jeden ze swych wierszy) mogła podjąć się szkolenia zawodowego. W 1875 (w wieku 17 lat) poślubiła Friedricha Wilhelma Voigta ze wsi Titschken (ros. Podgornyj, obw. Królewiecki ). W lipcu 1883 roku małżeństwo  po otrzymaniu niewielkiego spadku przeniosło się do wsi Dirwonuppen (Komstromskoje) w okolicach Tylży, gdzie urodziły się dzieci Johanny, córka Marie (3.8.1875) i syn Erich (20.7.1878).

Zainteresowanie literaturą zawdzięczała nie tylko swemu ojcu ale także swej siostrze Marcie (zapoznała ją z twórczością Fritza Reutera), która notabene była wielką orędowniczką talentu swej siostry, wysyłając potajemnie jej wiersze do czasopism literackich. Z czasem wiersze Johanny publikowane w różnorakich czasopismach literackich zwróciły uwagę profesora literatury Charlesa Weissa-Shrattentala z Bratysławy, poszukującego młodych i obiecujących poetów. Dzięki jego pomocy w 1894 roku w nakładzie 50.000 egzemplarzy zostaje opublikowany zbiór jej wierszy wydany pod panieńskim nazwiskiem Ambrosius.  Lawina pozytywnych opinii na temat jej wierszy była dla niej wielkim zaskoczeniem. Nie mniejszym było zaproszenie do Berlina wysłane przez cesarzową Wiktorię zachwyconą poematem na cześć jej męża ""Dem Liebling des Volkes" - "Ulubieniec ludu". Ów wyjazd był dla skromnej poetki "najwspanialszym przeżyciem które było jej dane". Sława poetki sięgała daleko poza granice jej rodzinnych Prus, a tłumaczeń jej wierszy dokonywano w wielu krajach Europy. W 1896 roku także w Stanach Zjednoczonych doceniono jej poezję wydając ją nakładem bostońskiego Roberts Brothers. Zachwycony jej postacią pisarz Adolf Wilbrandt uczynił ją bohaterką powieści "Hildegard Mählmann". W ciągu swego życia poznała wielu wielkich ludzi z kręgu literatury takich jak Ernst Wiechert, Hermann Sudermann, Gerhart Hauptmann czy Herman Grimm. Ciekawym jest jednakże fakt, iż twórczość największych niemieckich klasyków poznała dopiero po publikacji jej wierszy w 1894 roku. W 1896 roku przenosi się do wsi Gross-Wersmeningken (od 1937 roku Langenfelde, obecnie Belkino, obw. Królewiecki) w pobliżu Pilkał (Pillkallen/Schloßbergu ros. Dobrowolsk, obw. Królewiecki).

Los nie oszczędza Johanny, w wyniku ciężkiej grypy podupada na zdrowiu, w 1900 roku w wieku czterdziestu ośmiu lat umiera jej mąż a w 1908, jej córka Marie w wieku zaledwie trzydziestu dwóch lat. Tego samego roku sprzedaje swój ukochany dom i wyjeżdża do Królewca, do swego syna Ericha, gdzie mieszka aż do swej śmierci która nastąpiła 27 lutego 1939 roku. Zostaje pochowana na terenie królewieckiego cmentarza Neuen Luisenfriedhof. Kamień nagrobny poświęcony jej pamięci znajduje się obecnie w Łoździeniach (Lasdehnen/ros. Krasnoznamiensk).

Mimo wielu sukcesów i nobilitacji oprócz Prus Wschodnich nie widziała nic innego w świecie, mimo, iż zasłynęła pisząc wielkie poematy pozostała skromną, pracującą na roli kobietą, nie aspirując do chwały i czci. W swej poezji często poruszała tematykę związaną ze swą wschodniopruską ojczyzną, jej naturą  i mieszkańcami, oddając cześć zarówno pracy i ziemi którą uprawiała własnymi rękoma.






W Niemczech istnieją dziesiątki szkół, muzeów, obiektów kulturalnych jej dedykowanych. W Królewcu, w budynku w którym znajdowała się przed wojną szkoła jej imienia jest obecnie Centrum Dzieci i Młodzieży w środku którego znajduje się tablica poświęcona jej pamięci. Budynek ów znajduje się na ulicy Komsomolskiej 3 (dawna Luizenallee 3).

Tekst powstał w oparciu o rosyjską wiki i stronę http://www.johannaambrosius.de/

Wiersze

Poniżej zamieszczam l
ink do skanu angielskich tłumaczeń wierszy Johanny Ambrosius : Johanna Ambrosius - Poems. Z czasem planuję podjąć się tłumaczeń niektórych wierszy poetki i tym samym zachęcam i innych do spróbowania swych sił w translacji zarówno bezpośrednio z niemieckiego jak i pośrednio z angielskiego, poszerzając tym samym skromny zasób polskich przekładów twórczości poetki, nie tylko ze względu na fakt, iż pochodziła z naszej ziemi, pisała o niej i opiewała jej piękno ale także, ze względu na wysoką wartość jej poezji.