Johanna Ambrosius - Ludowa poetka Prus Wschodnich

Kim była Johanna Ambrosius? informacji na temat tej niegdyś sławnej poetki w języku polskim czy angielskim jest niestety stosunkowo niewiele. Zwano ją "Volksdichterin" - "poetką ludu", co podkreślają jej własne słowa : "ich wollte nichts anderes sein als Landarbeiterin" - w wolnym tłumaczeniu, "nie chcę być nikim więcej niźli rolnikiem". Napisała dziesiątki wierszy (ich liczbę określa się na 250) z których najbardziej znanym poematem  jest „Mein Heimatland”  - „Moja rodzinna ziemia”.
Johanna Ambrosius wywodziła się z pruskiej ziemi, ziemi którą kochała i o której często pisała w swych wierszach. Była kobietą prostą, "z ludu", przywiązaną do ojczystej ziemi, pracy i rodziny. Skromne początki w materii poezji przeobraziły się z czasem w ogólnokrajowy fenomen ściągający na nią zarówno liczne pochwały jak i gromy krytyki zwłaszcza ze strony innych poetów będących oburzonych fenomenem związanym z jej osobą. 

Urodziła się w 1854 r. w wiosce Lengwethen (przemianowanej w 1938 roku na Hohensalzburg, ros. Lunino, obw. Królewiecki) 20 kilometrów na południowy wschód od Tylży (Tilsit) jako druga z czternaściorga rodzeństwa. Już jako dziecko pomagała swej rodzinnie zarówno w obejściu jak i pracach polowych, doświadczenia te miały najpewniej ogromny wpływ na jej przywiązanie do ziemi i szacunek dla ciężkiej, rolniczej pracy. Ojciec Johanny lubił czytać i nakłaniał swe dzieci do sięgania po literaturę jednakże pod jednym warunkiem - pierw musiały wykonać swą pracę na gospodarstwie. W wieku jedenastu lat zakończyła edukację w miejscowej szkole wiejskiej lecz dzięki swojemu nauczycielowi Panu Kernerowi (któremu zadedykowała jeden ze swych wierszy) mogła podjąć się szkolenia zawodowego. W 1875 (w wieku 17 lat) poślubiła Friedricha Wilhelma Voigta ze wsi Titschken (ros. Podgornyj, obw. Królewiecki ). W lipcu 1883 roku małżeństwo  po otrzymaniu niewielkiego spadku przeniosło się do wsi Dirwonuppen (Komstromskoje) w okolicach Tylży, gdzie urodziły się dzieci Johanny, córka Marie (3.8.1875) i syn Erich (20.7.1878).

Zainteresowanie literaturą zawdzięczała nie tylko swemu ojcu ale także swej siostrze Marcie (zapoznała ją z twórczością Fritza Reutera), która notabene była wielką orędowniczką talentu swej siostry, wysyłając potajemnie jej wiersze do czasopism literackich. Z czasem wiersze Johanny publikowane w różnorakich czasopismach literackich zwróciły uwagę profesora literatury Charlesa Weissa-Shrattentala z Bratysławy, poszukującego młodych i obiecujących poetów. Dzięki jego pomocy w 1894 roku w nakładzie 50.000 egzemplarzy zostaje opublikowany zbiór jej wierszy wydany pod panieńskim nazwiskiem Ambrosius.  Lawina pozytywnych opinii na temat jej wierszy była dla niej wielkim zaskoczeniem. Nie mniejszym było zaproszenie do Berlina wysłane przez cesarzową Wiktorię zachwyconą poematem na cześć jej męża ""Dem Liebling des Volkes" - "Ulubieniec ludu". Ów wyjazd był dla skromnej poetki "najwspanialszym przeżyciem które było jej dane". Sława poetki sięgała daleko poza granice jej rodzinnych Prus, a tłumaczeń jej wierszy dokonywano w wielu krajach Europy. W 1896 roku także w Stanach Zjednoczonych doceniono jej poezję wydając ją nakładem bostońskiego Roberts Brothers. Zachwycony jej postacią pisarz Adolf Wilbrandt uczynił ją bohaterką powieści "Hildegard Mählmann". W ciągu swego życia poznała wielu wielkich ludzi z kręgu literatury takich jak Ernst Wiechert, Hermann Sudermann, Gerhart Hauptmann czy Herman Grimm. Ciekawym jest jednakże fakt, iż twórczość największych niemieckich klasyków poznała dopiero po publikacji jej wierszy w 1894 roku. W 1896 roku przenosi się do wsi Gross-Wersmeningken (od 1937 roku Langenfelde, obecnie Belkino, obw. Królewiecki) w pobliżu Pilkał (Pillkallen/Schloßbergu ros. Dobrowolsk, obw. Królewiecki).

Los nie oszczędza Johanny, w wyniku ciężkiej grypy podupada na zdrowiu, w 1900 roku w wieku czterdziestu ośmiu lat umiera jej mąż a w 1908, jej córka Marie w wieku zaledwie trzydziestu dwóch lat. Tego samego roku sprzedaje swój ukochany dom i wyjeżdża do Królewca, do swego syna Ericha, gdzie mieszka aż do swej śmierci która nastąpiła 27 lutego 1939 roku. Zostaje pochowana na terenie królewieckiego cmentarza Neuen Luisenfriedhof. Kamień nagrobny poświęcony jej pamięci znajduje się obecnie w Łoździeniach (Lasdehnen/ros. Krasnoznamiensk).

Mimo wielu sukcesów i nobilitacji oprócz Prus Wschodnich nie widziała nic innego w świecie, mimo, iż zasłynęła pisząc wielkie poematy pozostała skromną, pracującą na roli kobietą, nie aspirując do chwały i czci. W swej poezji często poruszała tematykę związaną ze swą wschodniopruską ojczyzną, jej naturą  i mieszkańcami, oddając cześć zarówno pracy i ziemi którą uprawiała własnymi rękoma.

W Niemczech istnieją dziesiątki szkół, muzeów, obiektów kulturalnych jej dedykowanych. W Królewcu, w budynku w którym znajdowała się przed wojną szkoła jej imienia jest obecnie Centrum Dzieci i Młodzieży w środku którego znajduje się tablica poświęcona jej pamięci. Budynek ów znajduje się na ulicy Komsomolskiej 3 (dawna Luizenallee 3).

Tekst powstał w oparciu o rosyjską wiki i stronę http://www.johannaambrosius.de/

Wiersze

Poniżej zamieszczam link do skanu angielskich tłumaczeń wierszy Johanny Ambrosius : Johanna Ambrosius - Poems. Z czasem planuję podjąć się tłumaczeń niektórych wierszy poetki i tym samym zachęcam i innych do spróbowania swych sił w translacji zarówno bezpośrednio z niemieckiego jak i pośrednio z angielskiego, poszerzając tym samym skromny zasób polskich przekładów twórczości poetki, nie tylko ze względu na fakt, iż pochodziła z naszej ziemi, pisała o niej i opiewała jej piękno ale także, ze względu na wysoką wartość jej poezji.