Seedienst Ostpreussen - Serwis żeglugowy Prus Wschodnich 1920-1939

Reklama Seedienst Ostpreussen, lata 20-te lub 30-te

Pośród wielu efektów wywołanych przez podpisany w 1919 roku Traktat Wersalski realna izolacja od reszty Republiki Weimarskiej była dla Prus Wschodnich jednym z bardziej uciążliwych. Radykalne zmiany granic i utworzenie polskiego korytarza ograniczało swobodę transportu zarówno materiałowego jak i pasażerskiego pomiędzy Prusami a resztą prowincji. Bezpośrednie połączenie kolejowe mimo swej teoretycznej wydolności transportowej przebiegało jednakże przez polski korytarz i było skutecznie organiczne przez przez władze polskie ograniczając tym samym jego możliwości. W rzeczywistości już przed plebiscytem w 1920 roku Polska administracja utrudniała nie tylko ruch przez korytarz ale i komunikację pocztową, telefoniczną i telegraficzną (1). Wraz z zakończeniem plebiscytu sytuacja nie ulegała poprawie. Ograniczony ruch kolejowy nie był w stanie sprostać zapotrzebowaniu na transport Prus z innymi prowincjami nawet mimo zaangażowaniu Lufthansy i Deruluftu z inicjatywy których w Devau położonym 5 km od Królewca otwarto pierwszy w Niemczech port lotniczy łączący Królewiec z Berlinem. Naturalnym rozwiązaniem i jedyną szansą na uniezależnianie się od Polski zostało wykorzystanie drogi morskiej i portu w Pilawie (Pillau, ros. Bałtijsk).

Hansestadt Danzig w Pillawie (Pillau), ze zbiorów Bernharda Waldmanna

Wraz z początkiem 1920 roku między innymi dzięki Erichowi Haslingerowi jednemu z liderów rozwoju gospodarczego Prus Wschodnich (stojącego między innymi za budową portu lotniczego w Devau) Weimarskie Ministerstwo Transportu uruchamia regularne połączenie promowe pod szyldem Seedienst Ostpreussen - Serwisu żeglugowego Prus Wschodnich kursujące na trasie Świnoujście (Swinemünde) - Pilawa. Już 30 stycznia rusza nową trasą pierwszy statek, były stawiacz min - "Hörnum". Sam "Hörnum" został użyczony dla Seedienst Ostpreussen przez zarekomendowany przez Haslingera HAPAG (Hamburg Amerikanische Packetfahrt Actien Gesellschaft) serwis żeglugowy obsługujący połączenia na linii Hamburg - Hoboken/Nowy Orlean. Idąc za przykładem HAPAG, serwisy żeglugowe takie jak bremeński Norddeutscher Lloyd i szczecińska kompania Braeunlich użyczają także swoich statków celem zasilenia skromnej jeszcze floty Seedienst Ostpreussen. I tak, Braeunlich udostępnia parowiec Odin a Norddeutscher Lloyd - Gruessgotta.

Wracając jednakże do Haslingera należy przyznać, iż jedną z jego zasług dla Seedienst Ostpreussen było zadbanie o to by porty miały odpowiednią infrastrukturą kolejową osobiście prowadząc rozmowy na ten temat z Preußischen Staatseisenbahnen (pruskimi kolejami państwowymi) jak i ministrem transportu celem sfinalizowania tej części projektu.

Urząd Morski w Pilawie (Seedienst Pillau), ze zbiorów Bernharda Waldmanna 

Rok 1920 był także rokiem inauguracji Deutsche Ostmesse Königsberg - Targów Królewieckich  ukierunkowanych na promocję rozwoju gospodarczego osłabionej przez wojnę i izolację prowincji którego jednym ze sztandarowych osiągnięć miało być właśnie uruchomienie Seedienst Ostpreussen. Mające odbywać się corocznie targi otworzył 24 września prezydent Republiki Friedrich Ebert wraz z ministrem gospodarki Ernstem Scholzem, którzy wraz z innymi prominentami przybyli na targi na pokładzie Herthy - jednego ze statków Seedienst Ostpreussen. Funkcjonowanie Seedienst Ostpreussen miało na swój sposób także wymiar polityczny, połączenie morskie z odizolowaną prowincją powstałe ogromnymi nakładami pieniężnymi miało ukazywać, iż Republika jest w stanie utrzymać integralność państwa bez względu na pojawiające się przeszkody, doskonałym skwitowaniem tej sytuacji są słowa pochodzącego z Zalewa (Saalfeld) Kurta Gerdau, pisarza i publicysty a także i marynarza : " Serwis żeglugowy Prus Wschodnich był serwisem o wymiarze politycznym, rozwijał się mimo braku profitu z niego płynącego."

Reklama Seedienst Ostpreussen

Szybki rozwój linii poświadcza fakt, iż na początku działalności statki wypływały z Świnoujścia cztery razy w tygodniu by latem wypływać niemal codziennie a zimą 4-5 razy w tygodniu. Rozwój linii przekładał się także na zwiększenie ilości obsługiwanych portów i tak wraz z 1927 rokiem otwarto połączenie z Memlem, w 1930 roku z łotewską Liepają, w 1933 z  Lubeką (Lübeck) i rok później z Kilonią (Kiel). Promy zawijały także do Travemünde, Warnemünde, Binz, Sassnitz, Sopotu (Zoppot), Gdańska (Danzig) i Helsinek. Ilość pasażerów rosła w tysiące i tak : "(...) w samym tylko roku 1933 tą drogą przetransportowano 54 000 osób." (http://sedina.pl/wordpress/index.php/2006/08/13/cz-historii-seedienst-ostpreussen/)

Jedna z sal na pokładzie Tannenberga
źródło zdjęcia : http://www.alt-deutschland.com/Seedienst.htm

Rejs z Świnouścia trwał aż 15 godzin i przez wzgląd na fakt, iż pierwsze statki takie jak Hörnum nie były przystosowane do przewozu pasażerów podróż była co najmniej uciążliwa. By rozwiązać ten problem postanowiono zakupić w szczecińskiej kompani Braeunlich i bremeńskiej Norddeutscher Lloyd adekwatne do takich rejsów bliźniacze liniowce, Preußen i Hansestadt Danzig a w 1935 roku wybudowany przez HAPAG  Tannenberg. Wybuch wojny przerwał budowę kolejnego z liniowców - Marienburga. Statek ukończony już po wojnie w ramach reparacji wojennych trafił do ZSRR gdzie służył pod nazwą Ленсовет (Lensowiet) a potem Абхазия (Abhazija) na Morzu Czarnym by zostać ostatecznie rozebranym w 1980 roku w Barcelonie.

Preussen

Wybuch drugiej wojny światowej położył kres istnienia  Seedienst Ostpreussen a Preußen, Hansestadt Danzig i Tannenberg zostały przekazane Kriegsmarine, która używała ich z powodzeniem jako statków transportowych i stawiaczy min. Rok 1941 okazał się jednak dla nich tragicznym, wszystkie trzy dawne liniowce Seedienst Ostpreussen dokonały swego istnienia wpływając na szwedzką zaporę minową w wyniku zboczenia z kursu podczas przeprawy przez Cieśninę Kalmarską dzieląca szwedzką wyspę Olandię od reszty Szwecji. 

Tannenberg

 Hansestadt Danzig w Swinemunde 

Hansestadt Danzig, Preussen i Tannenberg, źródło zdjęcia :
http://sedina.pl/wordpress/index.php/2006/08/13/cz-historii-seedienst-ostpreussen/

Kaiser

Preussen
źródło zdjęcia :
(http://www.die-graue-flotte.de/magic_viewtopic.php?f=123&p=5287)

Hansestadt Danzig 

Tannenberg na służbie Kriegsmarine
źródło zdjęcia :
(http://www.die-graue-flotte.de/magic_viewtopic.php?f=123&p=5287)

Wrak Tannenberga
źródło zdjęcia :
(http://www.die-graue-flotte.de/magic_viewtopic.php?f=123&p=5287)

Pillawa (Pillau), ze zbiorów Bernharda Waldmanna 

Pocztówka Seedienst Ostpreussen, Pillawa (Pillau) 

Pocztówka Seedienst Ostpreussen (rewers)

Ostatnia reklama Seedienst Ostpreussen, 1939

 Reklama Seedienst Ostpreussen, 1938

 Reklama promująca letnie kursy Seedienst Ostpreussen, 1933 

Reklama Seedienst Ostpreussen, lata 30-te 

Łączona reklama promująca Seedienst Ostpreussen i Deutche Reichbann (kolei państwowych) jako środki transportu pozwalające dotrzeć zarówno do Prus Wschodnich, Gdańska i Memla, lata 20-te (?) 

Książka Kurta Gerdau poświęcona Seedienst Ostpreussen

Artykuł powstał w oparciu o następujące źródła:
Polska wiki : 
http://pl.wikipedia.org/wiki/Seedienst_Ostpreußen
Niemiecka wiki :
http://de.wikipedia.org/wiki/Seedienst_Ostpreußen
Artykuł : Część historii Seedienst Ostpreussen, opublikowany 13 sierpnia 2006 przez piotr_now w "Technice i Komunikacji" : http://sedina.pl/wordpress/index.php/2006/08/13/cz-historii-seedienst-ostpreussen/
(1) Butler, Rohan, MA., Bury, J.P.T.,MA., & Lambert M.E., MA., editors, Documents on British Foreign Policy 1919-1939, 1st Series, Her Majesty's Stationery Office, London, 1960, vol.x, Chapter VIII, "The Plebiscites in Allenstein and Marienwerder January 21 - September 29, 1920", p.726-7